زندگینامه فقیه وارسته حضرت آیت‌الله حاج سید یدالله صدری(ره)
حضرت آیت‌الله حاج سید یدالله صدری فرزند مرحوم آیت‌الله آقا سید غلامرضا ابن آقا سید صدرالدین از سلسله جلیله سادات منتسب به حضرت امام موسی بن جعفر (ع) می باشد .
بیت مکرم ایشان از بیوت مقدس شهر خرم‌آباد و از دیرباز بعنوان درگاه و مأوایی برای درماندگان به شمار می آمده است و اعضای این خانواده همواره در رفع و رجوع امور دنیوی و دینی همشهریان خود بر می آمده‌اند . حضرت آیت‌الله حاج سید یدالله صدری در 20 بهمن سال 1301 هـ.ش مطابق با 16رجب در محله پشت بازار خرم‌آباد شش ماه بعد از رحلت والد گرامیشان در بیت علم و فضیلت دیده به جهان گشود.
آیت‌الله آقا سید غلامرضا برجسته ترین روحانی لرستان در عصر خود بشمار می‌آمد. ایشان مجتهدی مسلم بود که به زهد و تقوا و پرهیزگاری شهره بود. این عالم زاهد هنگام وفات چیزی از مال دنیا را به جا نگذاشت این در حالی بود که ایشان وصی بسیاری از متمکنین لرستان بود .
آیت‌الله صدری دوران طفولیت را تحت سرپرستی والده مکرمه شان و همچنین حمایت برادر بزرگترشان مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج آقا سیدعبدالله مصطفوی که از متنفذین لرستان و دارای سجایای اخلاقی والایی بود و از شاگردان مرحوم آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (موسس حوزه علمیه قم) به شمار می‌رفت سپری کرد و از بدو کودکی تحت تعالیم بیت مکرم پدری قرار گرفت و زمینه های آموزش دینی واخلاقی ایشان مهیا گردید تا اینکه در سن 10سالگی جهت انجام تحصیلات ابتدایی وارد دبستان دولتی شد و در سال 1316 هـ.ش موفق به اتمام تحصیلات ابتدایی گردید.
این زمان مقارن با حکومت رضاخان بود و بنابر سیاست های ضد دینی آن روزگار انجام بسیاری از فعالیتهای مذهبی ممنوع اعلام شده و بالطبع حوزه های علمیه ایران از فعالیت بازمانده بود و آقا سید یدالله نوجوان که بنابر وضعیت خانوادگی اش علاقه وافری به تحصیلات حوزوی داشت برای تحصیل علوم دینی با مشکلات عدیده‌ای روبرو شد. ایشان پس از مرارت فراوان موفق می شود که کتاب جامع المقدمات کهنه‌ای پیدا کرده و به همراه چند تن از دوستانش نزد حاج آقا سید حیدر طاهری (ره) و آقا سید علی اکبر رحیمی (ره) تحصیل علوم دینی را آغاز کنند .
آغاز دهه 20مصادف با جنگ دوم جهانی و آغاز بحران های سیاسی – اجتماعی ایران بود. در این اوقات بخشی از محدودیت‌های گذشته کاهش یافت و فعالیتهای مذهبی از سرگرفته شد و حوزه های علمیه در سراسر کشور فعالیت خود را از نو آغاز نمودند. در این هنگام آقا سید یدالله جوان مجالی می‌‌یابد تا در حوزه علمیه شهرستان بروجرد به ادامه تحصیل بپردازد و در آنجا از محضر اساتیدی چون حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) ، آقا میرزا لطف الله فقهی (ره) و آقا شیخ احمد فیض (ره) بهره‌مند گردد.
اقامت در بروجرد دو سال به طول می انجامد و پس از آن به خاطر هجرت آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) به قم ، آیت‌الله صدری و جمعی دیگر از طلاب نیز به دنبال معظمٌ له به قم عزیمت می نمایند . ایشان حدود 8 سال در قم رحل اقامت می‌افکنند و در طی این سالها در محضر اساتید ارزشمندی نظیر آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) ، امام خمینی (ره) ، آیت‌الله سید محمد باقر سلطانی (ره) ، علامه طباطبایی (ره) ، حاج آقا رضا صدر (ره) ، امام موسی صدر و شهید آیت‌الله صدوقی دروس شرح لمعه ، رسائل ، مکاسب ، کفایه ، خارج و تفسیر را تلمذ می‌نماید.
در اوایل دهه 30 ایشان به همراه جمعی از اهالی لرستان به محضر آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) در قم می رسند و خواستار راه اندازی حوزه علمیه خرم‌آباد می شوند که معظم له ، مرحوم آیت‌الله کمالوند (ره) را مأمور تشکیل حوزه می‌نمایند. در حوالی این سالها آیت‌الله صدری به خرم‌آباد باز می گردد و در این حوزه تازه تأسیس به فعالیت می‌پردازد و نیز بخشی از امور حوزه را عهده‌دار می‌گردد. پس از مدتی اداره حوزه علمیه خرم‌آباد بر عهده آیت‌الله صدری گذاشته می شود و ایشان تا آخر حیاتشان این مسئولیت را عهده دار بودند. هنگامی که ساواک بارها و بارها قصد تعطیلی این حوزه را داشت تدبیر ایشان آنان را دچار سر درگمی می کرد . بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایشان به طور خستگی ناپذیر تمام همت خود را جهت بهبود وضعیت این مرکز علمی بکار بست . وی که هیچ گاه برای رفع احتیاجات شخصی از مسئولین درخواستی نداشت بارها برای تجهیز حوزه از آنها تقاضای مساعدت کرد .
مجهز کردن حوزه به تجهیزات رایانه ، دستگاه‌های تایپ و تکثیر ، تقاضا جهت فرش و سیستم صوتی مسجد جامع ، رایزنی با برخی متمکنین جهت عمران و بازسازی ساختمان حوزه ، بخش کوچکی از خدمات ایشان در سالیان مدیریتشان می باشد و شایان توجه اینکه ایشان هرگز در امور مالی حوزه و اخذ وجوهات دخالت نداشت و همواره پرهیزکاری را در این امور زینت خود قرار داده بود .
حضرت آیت‌الله صدری معتقد به استقلال حوزه از جناح ها ، گروه ها و صنف های مختلف بود و در مدت حیات خود حاضر نشد جهت دستیابی افراد و گروه ها به اهداف مادی و سیاسی خود بر آنها مهر تأیید بزند .
این عالم بزرگوار معتقد به ساده زیستی و مردمی بودن روحانیت بود و همواره به طلاب علوم دینی سفارش می کرد که از تلاش برای کسب ثروت غیر متعارف و رسیدن به مقام دنیوی پرهیز نمایند چه این اعمال باعث وهن جایگاه روحانیت می‌شود. آیت‌الله صدری معتقد بود ملبس شدن به لباس روحانیت باید دارای قاعده‌ای مشخص باشد و همواره از اینکه بعضی از طلاب بصورت مقطعی لباس می‌پوشیدند رنج می بردند .
مراسم احداث مسجد صاحب الزمان (عج) خرم آباد
دراواخر دهه 30 به همت ایشان و با همکاری چند تن از خیّرین خرم‌آبادی ، زمینی جهت احداث مسجدی در محله گل زرد خرم‌آباد (چهار راه فرهنگ فعلی ) اهدا می شود که با حضور مرحوم آیت‌الله کمالوند، کلنگ آن به زمین زده شده و ساخت آن با کمک های مردمی آغاز می گردد. این مسجد در اواخر دهه 40 به بهره‌برداری می‌رسد و نام مبارک صاحب الزمان (عج ) بر آن گذاشته می شود .
اولین نماز جماعت در مسجد صاحب الزمان (عج) به امامت حضرت آیت‌الله صدری اقامه می گردد و از آن پس ایشان بمدت 36 سال امام جماعت آن مسجد می شوند .
مسجد صاحب الزمان (عج) به همت این عالم وارسته خیلی زود مبدل به یک مرکز فرهنگی اسلامی می شود وبا ایجاد کتابخانه و نوارخانه آن هم در آن سالها ، بسیاری از کودکان ونوجوانان را جذب مسجد می نماید و آنان به یادگیری قرآن و معارف آن پرداخته و تحت تعلیم آموزه های اخلاقی اسلام قرار می گیرند و بدین ترتیب بیشتر اوقات فراغت خود را در مسجد می گذرانند. حضرت آیت‌الله صدری همواره با رویی گشاده پذیرای جوانان ونوجوانان و نمازگزران مسجد بودند و به پرورش روحی آنان کمر همت بستند .
کودکان و نوجوانانی که در اوایل آغاز به کار مسجد جذب آن می شوند همزمان با آغاز انقلاب اسلامی به جوانان آگاه ، انقلابی و برومندی مبدل می شوند که از آن پس حکم سربازان کارزار انقلاب وبعدأ دفاع مقدس را می یابند . بدین سان مسجد صاحب الزمان (عج) به یکی از قطب ها و کانون های انقلاب اسلامی در شهر خرم‌آباد تبدیل می گردد.
شهریور ماه 1357 با سخنرانی یکی از روحانیون مبارز در مسجد صاحب الزمان (عج) درمراسمی که آیت‌الله صدری برگزار کرده بود انقلاب در خرم‌آباد جان تازه‌ای می گیرد و دستگاه ستم شاهی دچار یک شوک ناگهانی می گردد . در پایان مراسم، نیروهای رژیم به مردم هجوم می آورند، عده ای را ضرب و شتم و عده ای را دستگیر می نمایند ، همچنین آیت‌الله صدری دستگیر می گردد.
ایشان همواره در طول مبارزات ، یکی از ارکان انقلاب در خرم‌آباد به شمار می‌رفت و در راه اندازی راهپیمایی ها و برپایی مجالس بر علیه رژیم شاه نقشی منحصر به فرد ایفا می نمودند . وی در این سالها بارها توسط دستگاه‌های امنیتی رژیم احضار و دستگیر می‌شوند.
برپایی مراسم سخنرانی شخصیت هایی همچون آیت‌الله شهید مطهری ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، شهید هاشمی نژاد ، خطیب نامی جهان اسلام مرحوم فلسفی در مسجد صاحب الزمان ( عج ) بخشی از فعالیتهای ایشان در دوران انقلاب است .
در بهبوحه انقلاب زمانی که بیم آن می رفت طاغوتیان و چماق به دستان به خانه‌ها و مغازه‌های مردم هجوم آورند و به غارت اموال آنان بپردازند در این مسجد هسته های مقاومت ایجاد شد که شب ها به پاسداری و حفاظت از محله های اطراف مسجد می پرداختند. اعضای این گروه‌ها پس از انقلاب به کمیته های انقلاب اسلامی و بعداً به سپاه و بسیج پیوستند و این مسجد توانست نقش محوری خود را در انقلاب اسلامی و پس از آن حفظ کند . همزمان با آغاز دفاع مقدس خیل انبوهی از جوانان خرم‌آبادی راهی مصاف با دشمن شدند . چیزی از آغاز جنگ تحمیلی نگذشته بود که جمعی از این دلاوران به شهادت رسیدند و چون تعداد زیادی از شهدا از بچه های این مسجد بودند ، مراسم تشییع پیکر های پاک آنان در این مسجد انجام شد. و از آن پس تاکنون این رسم برقرار بوده است و حضرت آیت‌الله صدری بر پیکر مطهر بسیاری از شهدای شهر نماز گزاردند .
پس از انقلاب نیز ایشان در تمامی فراز و نشیب‌ها حامی نظام اسلامی و ولایت فقیه بودند و با حضور در جلسات مختلف ضمن هم‌فکری با مسئولین و ارائه پیشنهادات راهبردی ، سهم عمده ای در کاهش مشکلات استان داشتند .
حضرت آیت‌الله صدری هیچ گاه از امکانات و امتیازات دولتی استفاده نکرد و همواره خود را مانند یکی از مردم عادی به شمار آورد؛ در اثبات این مدعا همین بس که وضعیت زندگی ایشان در طول سی سال پس از انقلاب با قبل از آن تفاوتی نکرد .
آیت‌الله صدری نظام اسلامی را به دلیل حضور مجتهدی عادل در رأس آن برترین نظم حکومتی می‌دانست و در سخنرانی های مختلف مردم را به قدرشناسی نسبت به آن دعوت می کرد . ایشان هنگامی که احکام دینی و حقوق مردم توسط برخی مسئولین نادیده گرفته می شد بدون رعایت ملاحظات و با شجاعت کم‌نظیر خود، آنان را مورد عتاب قرار می داد.
آیت‌الله صدری در سال 1358 جهت خدمت رسانی بیشتر به محرومین فاقد سرپناه فعالیت گسترده ای به منظور راه اندازی حساب 100 امام (ره) در استان لرستان به کار بستند و از آن پس تا آخر عمر شریفشان به عنوان نماینده حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری بطور افتخاری و با عدم استفاده شخصی از امکانات دولتی در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بدون کمترین چشم داشتی ، خدمات فراوانی را به محرومین استان ارائه نمود .
آیت‌الله صدری در سال 1372 به تأسیس حوزه علمیه خواهران فاطمیه (س) خرم‌آباد همت گماردند و سرپرستی آن را عهده‌دار گردیدند. حوزه علمیه فاطمیه (س) در محل مؤسسه فاطمیه خرم‌آباد که مسئولیت آن با خود ایشان بود تشکیل گردید .
ساختمان فاطمیه به علت استفاده فراوان از آن در بعد از انقلاب و دوران دفاع مقدس فرسوده شده بود که حضرت آیت‌الله صدری با تلاش بسیار آن را مرمت کردند. حوزه علمیه فاطمیه (س) که اولین حوزه علمیه خواهران در استان لرستان محسوب می شود ، هر ساله با فارغ التحصیل کردن جمعی از خواهران طلبه نقش به سزایی در رشد فکری زنان خرم‌آباد داشته است .
در سال 1376 علمای قم به فکر تأسیس مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران افتادند ، با توجه به رتبه بالای حوزه فاطمیه (س) خرم‌آباد و موفقیت آیت‌الله صدری در ساماندهی اداری و علمی آن ، به عنوان یکی از اولین حوزه های علمیه خواهران کشور به ثبت رسید . درطول سال های اخیر صبیه ایشان مدیریت این مرکز مهم علمی و فرهنگی را عهده دار بودند و تاکنون قریب 200 نفر از خواهران طلبه موفق به تحصیل در رشته های علوم اسلامی شده اند .حوزه فاطمیه (س) همچنین در کنار فعالیتهای علمی ، دارای فعالیتهای گسترده فرهنگی و مذهبی بوده که در این مختصر نمی گنجد .
این عالم وارسته در طول حیات خود چشم بر دنیا و ظواهر آن بستند و به تزکیه خود و رتق و فتق امور دینی همشهریان پرداختند کما اینکه ایشان از مال دنیا چیزی جز خانه ای فرسوده و محقر نداشتند . سادگی ، صداقت و سلامت این روحانی ارزشمند به اندازه ای بود که وجهه ای مردمی به ایشان داده بود و مردم لرستان نسبت به ایشان علاقه خاصی داشتند و وی را همواره مورد احترام وتجلیل قرار می‌دادند. توجه خاص و اهتمام ایشان به ترویج کلام وحی باعث شده بود جلسات قرائت وتفسیر قرآن و بیان احکام و مواعظ اخلاقی بصورت مستمر با حضور جوانان متدین در مسجد صاحب الزمان (عج) برگزار شود . ایشان هر روز بیش از نیم ساعت قبل از اقامه نماز جماعت در ظهر و مغرب در مسجد حاضر می شدند و به پاسخگویی به مسائل شرعی و رسیدگی به مشکلات مردم و قرائت قرآن می پرداختند .
آیت‌الله صدری شب‌های قدر را قدر می دانستند و در طول عمر با برکت خود با حضور در بین مردم ، این شبها را تا صبح احیا می‌گرفتند . برپایی جشن در اعیاد اسلامی و موالید ائمه و همچنین برگزاری مراسم به در ایام وفات و شهادت توسط ایشان در طول قریب 38 سال هیچگاه تعطیل نشد تا جایی که در برخی از مناسبت‌ها جز در مسجد صاحب الزمان (عج) هیچ مراسمی در شهر منعقد نبود .
بزرگداشت دهه فاطمیه و اقامه روضه در صبح های جمعه در منزلشان مؤید عشق وافر ایشان به اهل بیت (ع) و اخلاص نسبت به خاندان وحی بود . آیت‌الله صدری علاقه خاصی به سادات و تکریم آنها داشت به گونه ای که با برگزاری مراسم های ویژه در ایام فاطمیه و عید غدیر سعی در ایجاد وحدت و همدلی در بین آنان داشت . همچنین ایشان برای احیاء مقبره جد اعلای سادات لرستان ، امام زاده سید علی تلاش بسیاری نمودند .
نظم و انضباط از دیگر ویژگی های بارز شخصیت این عالم بزرگوار بود . ایشان کلیه امور شخصی ،خانوادگی ، حوزه و اداره را با نظم و ترتیب خاصی انجام می‌دادند به گونه ای که همواره الگویی برای همراهان و اطرافیان خود بودند . نماز اول وقت و تعقیبات طولانی و دائم الذکر بودن از خصوصیات ایشان بود که هیچگاه ترک نشد. متانت و آرامش در برخورد با افراد حتی آنان که در مقابل ایشان پرخاشگری می‌کردند صفتی بارز در وی بود . آیت‌الله صدری در طول عمر با برکت خود همواره سعی در ایجاد صلح و دوستی در بین مردم و خصوصاً طوایف لرستان داشتند به گونه ای که هرگاه اختلافی در منطقه ای در لرستان رخ می داد به آنجا می رفتند و با برگزاری جلسات متعدد ، صلح و آرامش را در بین آنان ایجاد می نمودند .
ایشان اهل تظاهر و خودنمایی نبود و هیچگاه برای رسیدن به ثروت و منصب و مقام ، کوچکترین اقدامی نکرد . در نزد ایشان هرکس با تقوا تر بود دارای احترام بیشتری بود ، لذا هیچگاه به صرف داشتن ثروت ، قدرت و پست و مقام ، کسی را مورد تکریم و احترام قرار نمی داد.
ایشان علاقمند به حضور در مجالسی بود که عامه مردم در آن حضور داشتند و همواره به دعوت کسانی که مجلسی بر پا می‌کردند ، پاسخ مثبت می‌گفت و سعی ایشان این بود که در مجالس تشریفاتی و مجالسی که قشر خاصی از صاحبان ثروت و مقام بر پا می داشتند حضور نیابند .
آیت‌الله صدری با تلاش مثال زدنی ، کمر همت به احیاء مدرسه علمیه قدیمی که سالها پیش توسط مرحوم آیت‌الله حاج سید عیسی جزایری (ره) احداث شده بود بستند اما با وجود تعمیر و تکمیل این مدرسه ، عشق به لقاء‌الله اجازه نداد بازگشایی آن که آخرین یادگار خدمت گذاری ایشان محسوب می شد را شاهد باشند .
آیت‌الله صدری بخشی از وقت خود را جهت پاسخگویی به مسائل شرعی و انجام استخاره برای مردم صرف می‌کردند و با توضع وفروتنی مراجعات و تماس های تلفنی مردم را در این امور پاسخ می دادند .
ایشان از دوسال پیش به خاطر کسالت ، کمتر در مسجد حضور پیدا می کردند و به توصیه پزشکان از اقامه نماز جماعت کناره گرفتند و از آن پس فرزند ایشان حجت الاسلام والمسلمین سید محمد صدری نماز را در مسجد صاحب الزمان (عج) اقامه کردند .
حضرت آیت‌الله حاج سید یدالله صدری سرانجام پس از 86 سال زندگی پربرکت که مصداق آیه شریفه « و جعلنی مبارکا اینما کنت » بود، با کارنامه ای درخشان و پس از عمری مجاهدت و تقوی و پرهیزگاری کم نظیر که در عصر حاضر به ندرت یافت می شود ، در روز سه شنبه اول مردادماه 1387 جهان فانی را وداع گفت و به ملکوت اعلی پیوست .
مردم با حضور معنادار و آگاهانه خود در مراسم ارتحال ایشان این مطلب را ثابت کردند که همواره عالمان ربانی و پرهیزگار در دل آنان جای دارند و به دقت زندگی روحانیت را زیر نظر دارند .
به سفارش ایشان پیکر مطهرشان در قبرستان عمومی شهر و جایی که عامه مردم در آنجا مدفون هستند ، در کنار پدر، برادر و جد خود به خاک سپرده شد .
ایشان با زندگی ساده خود ثابت کرد که می شود در قرن 21 نیز علی وار زندگی کرد و فریب دنیا و زخارف آن را نخورد.
روحش شاد و راهش پر رهرو باد
